Hoàng Diệu

Ông Hoàng Diệu (1828-1882) là danh tướng triều Tự Đức, quê tỉnh Quảng Nam. Ông đỗ Cử nhân Hán học, được bố làm quan từ chức Tri huyện Tuy Phước, rồi Tri phủ Tuy Viễn, bị giáng làm Tri huyện Hương Trà, thăng Tri phủ Lạng Giang, Án sát Nam Định, Bố chánh Bắc Ninh. Năm 1877, ông về Huế làm Tham tri Bộ Lại, coi Viện Đô sát, tham dự Viện Cơ mật. Sau ra làm Tuần phủ Quảng Nam, Tổng đốc An Tĩnh, rồi Tổng đốc Hà Ninh, hàm Thượng thư Bộ Binh. Ngày 25-4-1882, quân Pháp tấn công thành Hà Nội. Ông tích cực chỉ huy quân lính dưới quyền chống trả quyết liệt. Không may kho thuốc súng bị trúng đạn địch, các tướng dưới quyền bỏ trốn. Ông một mình vào Hoàng cung viết tờ sớ tạ tội với vua, với nước, rồi ra trước Vô miếu thắt cổ tuần tiết theo thành.