Nguyễn Đức Ngữ

Ông Nguyễn Đức Ngữ (?-1892) là thủ lĩnh nghĩa quân chống Pháp, quê tỉnh Sơn Tây (nay thuộc Hà Nội). Năm 1873, quân Pháp đánh các tỉnh Bắc Kỳ, ông tham gia chiến đấu anh dũng, được phong chức Đốc binh, do đó mà có tên Đốc Ngữ. Ở trận Cầu Giấy (1882), ông chiến đấu trong đội quân Hoàng Kế Viêm, phối hợp với quân Cờ Đen của Lưu Vĩnh Phúc, giết chết chỉ huy Pháp là Henri Rivière. Năm 1885, hưởng ứng chiếu Cần vương của vua Hàm Nghi, ông tham gia nghĩa quân của Tuấn phủ Hưng Hóa Nguyễn Quang Bích và Bố chánh Nguyễn Văn Giáp. Đến năm 1890, nghĩa quân đã lớn mạnh, hoạt động dọc theo hai bên bờ sông Hồng, với các trận đánh lớn như ở Chợ Bờ, Hòa Bình, lại còn liên kết với nghĩa quân Tống Duy Tân, mở rộng hoạt động đến Thanh Hóa. Năm 1892, ông hy sinh trong một trận giao chiến với quân Pháp.